کوهنوردی چیست: سبک ها، اصول و قواعد کوه نوردی
آیا تا به حال ایستاده‌اید و از دور به کوههای سر به فلک کشیده خیره شده‌اید و این سؤال در ذهنتان نقش بسته است: “چرا برخی افراد با وجود تمام خطرات و دشواری‌ها، خود را به قله‌ها می‌رسانند؟” شاید پاسخ در حس ناب آزادی، چالش با طبیعت یا حتی درک عمیق‌تری از خود نهفته باشد. کوهنوردی فقط یک ورزش نیست؛ این یک سفر است—سفری به درون و بیرون، جایی که هر قدم، انسان را از روزمرگی جدا کرده و به ذات ماجراجویانه او نزدیک‌تر میکند.
در این مقاله، سفری خواهیم داشت به دنیای هیجان‌انگیز کوهنوردی. از تعریف کوهنوردی و انواع سبک‌های صعود گرفته تا اصول و قواعدی که هر کوهنورد باید بداند. همچنین به سراغ تاریخچه‌ای جذاب از این ورزش می‌رویم و در پایان، شما را با مزایا و خطرات احتمالی این فعالیت آشنا خواهیم کرد. اگر می‌خواهید بدانید چرا کوهنوردی فراتر از یک ورزش است و چگونه میتواند زندگی شما را متحول کند، همراه ما باشید.
ورزش کوهنوردی چیست ؟
سوالی که به نظر آسان میرسد، اما تفاوتهای زیاد در نگاه باعث شده که انواع و اقسام تعاریف پیرامون کوهنوردی ، ارایه شود. از کسی که تا پناهگاه شیرپلا صعود میکند تا صعود زمستانی ماکالو همه خودشان را کوهنورد می دانند، حتی طبیعت گردی در دامنه های سبلان نیز به شکلی درفرهنگ عامه ما کوهنوردی محسوب میشود. اما به واقع کوه نوردی چیست؟
در فرهنگنامه بریتانیکا، در پاسخ با این سوال اینگونه آمده است:
کوهنوردی که بالارفتن از کوه هم خوانده میشود، ورزش یا تلاش در جهت دستیابی به نقاط مرتفع یا قله در مناطقه کوهستانی میباشد که عمدتا برای لذت بردن از صعود انجام میگیرد. اگر چه این لغت برای صعود کوههای آسان نیز به کار برده میشود، اما درستتر آن است که استفاده از واژه کوهنوردی به شرایطی محدود شود که شرایط خاص زمین و هوا امکان بالقوه خطر را ایجاد کرده و برای ایمنی استفاده از تجربه الزامی میباشد. برای یک فرد آموزش ندیده ، کوهنوردی خطرناک خواهد بود.
بدون در نظر داشتن طول صعود که می تواند از چند ساعت تا چند هفته به طول بیانجامد، کوهنوردی نسبت به کوهپیمایی یا هایکینگ نیازمند تلاش فیزیکی مشخصا بیشتری می باشد. کوهها معمولا ترکیبی از یخ و سنگ و برف هستند که کوهنوردان باید از میان این موانع طبیعی راه خود را به بالا و بازگشت پیدا کنند. در واقع ورزش کوهنوردی عنصر چالش را درون خود دارد که در تعاریف مختلف و دیدگاههای گوناگون می توان آنرا مشاهده کرد.
تعریف کوه نوردی از نگاه رینهولد مسنر
رینهولد مسنر از پیشگامان کوهنوردی جهان اعتقاد دارد:
“کوه نوردی کلاسیک یک فعالیت کلا پر هرج و مرج است که تنها معیارهای آن ممکن و غیرممکن هستند.” وی همچنین در جای دیگری اینچنین می گوید: ” بدون خطر مرگ کوهنوردی دیگر کوهنوردی نیست ، ولی در کوهنوردی من دنبال مرگ نیستم ، دقیقا بر عکس من سعی در زنده ماندن دارم ، اما زنده ماندن بدون وجود خطر مرگ نیز بسیار آسان است . کوهنوردی هنر زنده ماندن در شرایط سخت است که شامل خطر مرگ هم می شود . بهترین کوهنورد کسی نیست که تلاش می کند تا یکی دوبار کارهای احمقانه بکند وسپس بمیرد . بلکه بهترین کوهنورد کسی است که سعی می کند بزرگترین کارها را انجام دهد و زنده بماند. “
چون کوه، آنجاست.
جرج مالوری ، کوهنورد مشهور انگلیسی، جمله ای مشهور در پاسخ به این سوال که چرا میخواهد اورست را صعود کند دارد:”چون کوه آنجاست.”
در طول ادوار مختلف انسانها به دلایل مختلف از کوهها بالا رفته اند. گاهی دلیل این کار ایمنی بوده تا بتوانند متوجه نزدیک شدن یک تهدید مثلا دشمن بشوند. بسیاری از افراد برای ماجراجویی اقدام به صعود میکنند. بعضی دیگر به دنبال مفاهیم معنوی در کوه هستند یا تجارب خاصی در آنجا داشته اند. همه این نگاهها میتواند در پاسخ دادن به تعریف کوهنوردی، تاثیر جدی داشته باشد.
تاریخچه کوهنوردی
تاریخچه کوهنوردی بسیار گسترده و پیچیده است و از زمان‌های قدیم تا به امروز شامل تحولات و پیشرفت‌های زیادی بوده است. در ادامه، خلاصه‌ای از تاریخچه کوهنوردی را ارائه می‌دهم:
دوران باستان
- آثار باستانی: شواهد نشان می‌دهند که انسان‌های اولیه به طور منظم به مناطق کوهستانی سفر می‌کردند، اما اطلاعات دقیقی درباره روشها یا هدف‌های این سفرها نداریم.
قرون وسطی
- سفرهای مذهبی و عرفانی: در این دوران، صعودهای کوهستانی بیشتر به دلایل مذهبی و عرفانی صورت می‌گرفت، با این حال کوهنوردی به معنای مدرن آن هنوز شکل نگرفته بود.
قرن ۱۸
- صعودهای اولیه:
- مون‌بلان: اولین صعود موفق به قله مون‌بلان (۴,۸۰۸ متر) در سال ۱۷۸۶ توسط ژاک بالما و میشل-گابریل پاکارد صورت گرفت. این صعود به طور گسترده به عنوان آغاز دوران مدرن کوهنوردی شناخته میشود.
- صعودهای دیگر: در این دوره، کوهنوردی به عنوان یک فعالیت علمی و کاوشگرانه در حال رشد بود.
قرن ۱۹
- پیشرفت‌های تکنیکی: در این دوره، تکنیکهای کوهنوردی و ابزارها پیشرفت کردند. به عنوان مثال، جورج ایورست (George Everest) و رابرت هادسون (Robert Hodgson) نقش مهمی در نقشه‌برداری و کاوش کوههای هیمالیا ایفا کردند.
قرن ۲۰
- صعودهای مهم:
- اورست: سر ادموند هیلاری و تنزینگ نورگای در تاریخ ۲۹ مه ۱۹۵۳ برای اولین بار به قله اورست (۸,۸۴۸ متر) صعود کردند. این صعود به عنوان یکی از بزرگترین دستاوردهای تاریخ کوهنوردی شناخته میشود.
- صعودهای دیگر: این قرن شاهد صعودهای برجسته دیگری نیز بود، از جمله صعود به قله‌های دیگر هشت‌هزارمتری و صعودهای فنی در رشته‌های مختلف کوهنوردی.
قرن ۲۱
- پیشرفت‌های فناوری:
- تجهیزات مدرن: فناوری و تجهیزات کوهنوردی به سرعت پیشرفت کرده‌اند. استفاده از GPS، تجهیزات ایمنی پیشرفته، و وسایل ارتباطی به ایمنی و راحتی کوهنوردان کمک کرده است.
- مسائل زیست‌محیطی: توجه به تأثیرات زیست‌محیطی کوهنوردی و تلاش برای کاهش آنها در حال افزایش است.
کوهنوردی چه نوع ورزشی است؟
به طور کلی به ورزش های بالای ۶ ساعت ورزش فوق استقامتی گفته می شود که کوهنوردی را می توان در این دسته طبقه بندی کرد. همچنین به دلیل وجود عامل خطر در این ورزش، کوهنوردی را به عنوان ورزش اکستریم می شناسند. از حیث فضای انجام ورزش نیز کوهنوردی به عنوان یکی از فعالیت های فضای باز یا outdoor شناخته می شود.
اصول کوهنوردی
تلاش سرسختانه برای بالارفتن از کوه ورزش آسانی نیست. حجم عظیمی از مهارت‌ها ، تجربه و آمادگی جسمانی و روانی لازم است تا در این ورزش به موفقیت دست یافت. دانست اصول این فعالیت راه اساسی حفظ سلامتی در طول برنامه های مختلف می باشد. در ادامه به برخی از اصول کوهنوردی اشاره می کنیم:
- آماده سازی و برنامه ریزی
- یادگیری مهارت های لازم
- بررسی شرایط پیش رو
- استفاده از تجهیزات صحیح و مهارت در کار با تجهیزات
- همکاری و ملاحظه شرایط سایرین
- حفظ و حراست از طبیعت
سبک های کوه نوردی کدامند ؟
دو سبک اصلی در این رشته وجود دارد: سبک محاصره ای یا اکسپدیشن و سبک آلپی. سبک آلپی یا گونه های مختلف آن امروزه در حال رایج شدن هستند. این سبک همانطور که از اسم آن پیداست، ریشه در کوههای آلپ دارد و پیش از این در کوهها متوسط کاربرد بیشتری داشته است. هر چند که در طول سالیان اخیر جای خود را به خوبی در قلل بلند نیز باز کرد. در این سبک کوهنوردان بدون بازگشت به پایین بارشان را حمل میکنند و از تجهیزات کمتر و بهینه برای صعود بهره میبرند. شعار اصلی سبک آلپی “سبک و سریع میباشد.”
سبک آلپی در تضاد با سبک محاصره ای مطرح میشود. در این حالت کوهنوردان حجم زیادی از تجهیزات را به کوه منتقل میکنند و با ثابت کشی و بالا پایین کردن در کوهستان مسیر را گشایش می نمایند. در این روش به طور معمول از تیم های بزرگ بهره گرفته میشود.
تفاوت ها ، مزیت ها و معایب هر یک از این روشها به شرح زیر می باشد:
سبک محاصره ای
- استفاده از چندین بار جابجایی در بین کمپ ها برای حمل تجهیزات مورد نیاز در کمپهای بالاتر.
- گروههای بزرگتر نسبت به سبک آلپی به دلیل نیاز به نفرات بیشتر.
- استفاده از طناب ثابت برای جابجایی بین کمپها و کاهش خطرات به دلیل این جابجایی زیاد.
- مورد استفاده در بلندترین کوهها، از اکسیژن مصنوعی نیز متناوبا استفاده میشود.
- حاشیه ایمنی بیشتری در مورد تجهیزات، زمان و توانایی برای صبر کردن در برابر طوفان های احتمالی وجود دارد.
- به دلیل سرعت پایینتر احتمال قرار گرفتن در معرض خطراتی مانند بهمن یا ریزش سنگ در بین کمپها بیشتر می باشد.
- نیاز به سرمایه و تامین مالی بیشتر و البته زمان بیشتر.
سبک آلپی
- صعود مسیر بدون بالا پایین کردن در بین کمپ ها.
- منابع کمتر برای صعود، از جمله نیاز به نفرات کمتر.
- کاهش خطراتی که ممکن است به دلیل سرعت پایین صعود ایجاد شوند.
- افزایش بالقوه خطراتی مانند بیماری ارتفاع یا در دام طوفان افتادن.
- نیاز به سرمایه و زمان کمتر.
فواید کوهنوردی چیست
فواید این ورزش بیشمار است اما در بین آنها شاید افزایش اعتماد به نفس مهمترین باشد. کوه نوردی باعث میشود به محدودیت های خود آشنا شوید و در طول زمان بهتر بتوانید عمل کنید. کوهنوردی در صورت داشتن نگاه درست راهی به سوی تکامل روحی و جسمی خواهد بود. از بین این فواید موارد زیر را هم در نظر داشته باشید:
- افزایش آمادگی جسمانی
- قدرت عضلات پا
- افزایش سلامت قلب
- بهبود خلق و خو و کاهش استرس
قوانین کوهنوردی چیست
مهمترین قانون این است که زنده و سالم به خانه بازگردید. اما یک قانون کلی را در نظر داشته باشید. همیشه با آمادگی کامل به کوه بروید تا کوهنوردی برایتان شادی به ارمغان بیاورد. به علاوه چند قانون زیر را هم به یاد داشته باشید:
- قانون ساعت ۱۴: در ساعت ۲ بعد از ظهر هر جایی که هستید بازگردید
- همیشه سختتر از چیزی است که به نظر میرسد.
- همیشه دورتر از چیزی است که به نظر میرسد.
خطرات کوهنوردی و مدیریت خطر
این ورزش مانند هر فعالیت ماجراجویانه دیگری با خطر همراه است و هر جایی که خطر وجود داشته باشد، مدیریت خطر هم وجود خواهد داشت. در کوهنوردی مدیریت خطر با استفاده از دانش ، تخصص و تجهیزات این رشته انجام میگیرد. تکنیکهای کار با طناب ، صعود و از سنگ و یخ ، هواشناسی و امثال آن تنها بخشی از حوزه دانشی این رشته را شامل میشوند. در صعود آمادگی فنی و توسعه مهارت اهمیت جدی دارند. مهمترین خطرات کوهنوردی به شرح زیر هستند:
- بهمن
- صاعقه
- گم شدن
- سقوط
- برفکوری
- ریزش سنگ و یخ
- خستگی
- ارتفاع زدگی
تمرین برای کوهنوردی
با توجه به آنچه که ذکر شد این ورزش نیاز به استقامت و قدرت و همچنین توانایی در دست به سنگ و کار فنی دارد. برای همه این موارد باید آمادگی کافی داشت. به منظور رسیدن به آمادگی جسمانی لازم، تنها کوه نوردی در آخر هفته کافی نیست. بلکه لازم است در طول هفته برنامه تمرین کوهنوردی از قبیل دویدن، سنگنوردی و بدنسازی داشته باشید تا بتوانید در کوهنوردی رشد کنید.
کوهنوردی به انگلیسی
کوهنوردی در زبان انگلیسی با Mountaineering هم معنا می باشد. لغات زیر را نیز در این رابطه در نظر داشته باشید:
- سنگنوردی: climbing
- کوهپیمایی: trekking یا hiking
- سفر کوله پشتی یا کوله کشی backpacking
۱۰ مورد ضروری که باید در کوهنوردی ببرید
یکی از ویژگی های کوهنوردی نیاز به آشنایی با تجهیزات و به همراه داشتن ضروری ترین موارد می باشد.
لیست ۱۰ تجهیزات ضروری کوهنوردی در سال ۱۹۳۰ تدوین شده و همچنان مورد استفاده کوهنوردان می باشد:
- مسیریابی: نقشه، ارتفاع سنج، قطب نما، جی پی اس، یا هر نوع اطلاعات مسیریابی به همراه باتری کافی
- چراغ پیشانی یا هدلایت: به علاوه باتری های اضافی
- محافظت در برابر آفتاب: عینک آفتابی، لباس های ضد آفتاب و کرم ضد آفتاب
- کمک های اولیه: از جمله مراقبت از پا و دافع حشرات (در صورت نیاز)
- چاقو: به علاوه کیت تعمیر
- آتش: کبریت، فندک و تنور، یا اجاق گاز کوهنوردی در صورت لزوم
- پناهگاه: همیشه حمل می شود (می تواند یک کیسه بیواک اضطراری سبک وزن یا پتونجات باشد)
- غذای اضافی: فراتر از حداقل انتظار
- آب اضافی: فراتر از حداقل انتظار، یا وسیله ای برای تصفیه مانند نی تصفیه آب
- لباس اضافی: مانند یک کاپشن کوهنوردی اضافی برای زنده ماندن در شرایط اضطراری یک شبه کافی است.
جمع بندی
در این مقاله به بررسی اجمالی کوهنوردی، سبک ها، دیدگاه ها، خطرات و تجهیزات مورد نیاز در این ورزش پرداختیم. به یاد داشته باشید که شرایط کوهستان می تواند به سرعت تغییر کرده و هر لحظه خطرناک شود. یادگیری اصولی تکنیک ها، کار با تجهیزات و آمادگی جسمانی در کنار کسب تجربه از مواردی هستند که باعث افزایش امنیت شما در زمان کوهنوردی خواهند شد.
| دسته‌بندی | محتوا |
|---|---|
| تعریف کوهنوردی | کوهنوردی ورزشی است که شامل صعود به ارتفاعات کوهستانی با هدف لذت، ماجراجویی، یا چالش‌های جسمی و ذهنی میشود. این ورزش میتواند از کوهپیمایی ساده تا صعودهای فنی پیچیده متغیر باشد. |
| انواع کوهنوردی | – کوهپیمایی (Hiking/Trekking): پیاده‌روی در مسیرهای کوهستانی با دشواری کم. – کوهنوردی کلاسیک (Mountaineering): صعود به قله‌ها با تجهیزات فنی. – سنگنوردی (Climbing): صعود از دیواره‌های صخره‌ای. – یخ‌نوردی (Ice Climbing): صعود از دیواره‌های یخی با تبر یخ و کرامپون. |
| سبک‌های کوهنوردی | – سبک آلپی (Alpine Style): صعود سریع و سبک بدون استفاده از کمپهای ثابت. – سبک اکسپدیشن (Expedition Style): صعود مرحله‌ای با استفاده از کمپهای ثابت و تجهیزات بیشتر. |
| اصول کوهنوردی | ۱٫ برنامه‌ریزی دقیق: بررسی مسیر، آب‌وهوا و خطرات احتمالی. ۲٫ آمادگی جسمانی و فنی: تمرینات استقامتی و یادگیری مهارت‌های صعود. ۳٫ استفاده از تجهیزات ایمنی: طناب، هارنس، کرامپون و … ۴٫ رعایت اصول طبیعت‌گردی: حفاظت از محیط زیست و رعایت قوانین محلی. |
| تجهیزات ضروری کوهنوردی | – کفش کوهنوردی – طناب و هارنس – کرامپون و تبر یخ – نقشه، قطب‌نما یا GPS – چراغ پیشانی – پوشاک لایه‌ای (لباس‌های ضدآب و گرم) – کمک‌های اولیه – آب و غذای کافی – پناهگاه اضطراری (چادر یا کیسه بیواک) |
| فواید کوهنوردی | – افزایش استقامت و آمادگی جسمانی – تقویت عضلات پا و بالاتنه – بهبود سلامت قلب و عروق – کاهش استرس و بهبود روحیه – افزایش اعتماد به نفس و خودشناسی |
| خطرات کوهنوردی | – بهمن – صاعقه – گم شدن در مسیر – ارتفاع‌زدگی – ریزش سنگ یا یخ – سرمازدگی و هیپوترمی – خستگی و کمبود آب |
| مدیریت خطرات | – بررسی شرایط آب‌وهوا پیش از صعود – حمل تجهیزات ایمنی کامل – آموزش مهارت‌های نجات و کمک‌های اولیه – همراهی با تیم‌های مجرب – شناسایی نقاط خطر و اجتناب از مناطق پرریسک |
| قوانین و اخلاق کوهنوردی | – قانون ساعت ۱۴: بازگشت از مسیر در ساعت ۲ بعدازظهر برای جلوگیری از تاریکی. – Leave No Trace: عدم باقی گذاشتن زباله در طبیعت. – رعایت حق تقدم: در مسیرهای باریک یا خطرناک. |
| مشهورترین کوهنوردان | – رینهولد مسنر: اولین صعود بدون اکسیژن کمکی به اورست. – ادموند هیلاری و تنزینگ نورگای: اولین فاتحان اورست در سال ۱۹۵۳. – جرج مالوری: مشهور به جمله “چون کوه آنجاست”. |
| مقاصد معروف کوهنوردی | – اورست (نپال/چین): بلندترین قله جهان (۸,۸۴۸ متر). – K2 (پاکستان/چین): دومین قله مرتفع جهان. – آلپ (اروپا): محبوب‌ترین رشته‌کوه در اروپا. – دماوند (ایران): بلندترین قله ایران و خاورمیانه. |
| کوهنوردی به انگلیسی | – Mountaineering: کوهنوردی کلاسیک – Climbing: سنگنوردی – Hiking/Trekking: کوهپیمایی – Ice Climbing: یخ‌نوردی |
| نکات مهم برای مبتدی‌ها | ۱٫ شروع با مسیرهای آسان و کوتاه ۲٫ همراهی با کوهنوردان مجرب ۳٫ یادگیری اصول کمک‌های اولیه ۴٫ رعایت نکات ایمنی و داشتن تجهیزات مناسب |
